Kenya’da fosil ayak izlerinin keşfi, iki tür arasındaki ilişki ve kaynaklar için herhangi bir rekabet konusunda ilginç soruları gündeme getiriyor.
Yaklaşık 1,5 milyon yıl önce, insanın evrimsel soyundan gelen iki farklı türe ait bireyler, Kenya’nın kuzeyindeki çamurlu bir göl kıyısında yürüdüler ve arkalarında antilopların, atların, yaban domuzlarının, dev leyleklerin ve diğer hayvanların ayak izlerinin yanında kesişen patikalar bıraktılar.
Bu izler, bilim insanlarının şimdi Koobi Fora adlı bir konumda keşfettikleri fosillere dönüştü ve bu iki türün – Paranthropus boisei ve Homo erectus – aynı manzarayı paylaştığına ve kelimenin tam anlamıyla yollarını kesiştirdiğine dair ilk kanıtı sağladı. Keşif, iki tür arasındaki ilişki ve kaynaklar için herhangi bir rekabet hakkında ilgi çekici soruları gündeme getiriyor.
İki tür arasında modern insanlara daha uzaktan akraba olan Paranthropus boisei, yaklaşık 2,3 ila 1,2 milyon yıl önce yaşamış ve yaklaşık 4 fit 6 inç (137 cm) boyundaydı. Erkek gorillerdeki gibi bir kranial tepe ve devasa azı dişleri de dahil olmak üzere büyük çiğneme kaslarına adapte olmuş bir kafatasına sahipti.
Ayakları, baş parmakları da dahil olmak üzere maymunsu özelliklere sahipti.
Bireyler birbirlerini görmüş olabilir
Homo sapiens’in vücut oranlarına sahip olan evrimsel çizgimizin erken bir üyesi olan Homo erectus, yaklaşık 1,89 milyon ila 110.000 yıl önce yaşamış ve boyu yaklaşık 4 fit 9 inç ile 6 fit 1 inç (145-185 cm) arasında değişmiştir. Paranthropus boisei’den daha büyük kaş çıkıntılarına ve daha büyük beyinlere sahipti, ancak türümüzden daha küçüktü.
Araştırmacılar ayak izlerini 2021’de Turkana Gölü yakınlarında buldular. Her biri yaklaşık 10,25 inç (26 cm) uzunluğunda olan 12 ayak izinden oluşan uzun bir patika yolu belirlediler ve bu izlerin şekline ve hareket tarzına dayanarak yetişkin bir Paranthropus boisei bireyine atfedildiler.
8-9.25 inç (20.5-23.5 cm) uzunluğunda ve modern insanlara benzeyen üç izole ayak izi, ana yola neredeyse dikti. İkisi, muhtemelen bir genç olan Homo erectus’a atfedilebilecek kadar eksiksizdi. Üçüncüsünü güvenle atamak daha zordu.
Araştırmacılar, izlerin birkaç saat veya belki de birkaç gün içinde bırakılmış gibi göründüğünü, çamurun asla kuruyup çatlamadığını ve hatta bireylerin birbirlerini görmüş olabileceğini söyledi.
İhtiyaç duydukları kaynaklar
Herhangi bir etkileşime dair kanıt bulunamadı.
“Fosil ayak izleri bize o anın, 1,5 milyon yıl öncesinin net bir resmini sunuyor. Farklı insan ataları, sığ suda yürüyerek, muhtemelen avlanarak ve toplayarak birbirlerinin yanından geçmiş olabilirler,” dedi paleoantropolog Louise Leakey, Koobi Fora Araştırma Projesi direktörü ve Perşembe günü Science dergisinde yayınlanan çalışmanın ortak yazarı.
Araştırmacılar daha önce yakınlarda keşfedilen patika yollarını yeniden analiz ederek, her iki türün yaklaşık 200.000 yıllık bir süre boyunca fosilleşmiş çamurlu yüzeylerde birlikte bulunduğunu belirlediler.
Pittsburgh’daki Chatham Üniversitesi’nden paleoantropolog ve çalışmanın baş yazarı Kevin Hatala, “Doğrudan rekabet etmiş olmaları mümkün, ancak doğrudan rekabet içinde olmamaları ve her ikisinin de bu ortak alanda ihtiyaç duydukları kaynaklara erişebilmiş olmaları da mümkün” dedi.
Beslenme farklılıkları
Beslenme farklılıkları rekabeti azaltmış olabilir.
“Paranthropus boisei, muhtemelen tekrarlayan çiğneme gerektiren düşük kaliteli yem tüketiyordu. Homo erectus’un omnivor olması, leşleri kesmek için aletler kullanması ve ayrıca diyetinde et olması muhtemeldi,” dedi Leakey.
İnsan ve şempanze evrimsel soyları yaklaşık 7 milyon yıl önce Afrika’da ayrıldı. İnsan soyundaki türlere homininler denir.
Ayak izleri, iskelet fosilleri veya taş aletlerin sağlayamayacağı anatomi, hareket, davranış ve ortamlar hakkında bilgi sağlar. Bu iki türün ayakları anatomik olarak farklıydı ve farklı yürüyüşleri vardı.
Düz tabanlı yürüyüş
Harvard Üniversitesi evrimsel biyoloğu ve çalışmanın ortak yazarı Neil Roach, “Homo erectus’a atfettiğimiz ayak izleri, izlerin ortasında sert bir ayağı ve ayak parmaklarını iterek yürümeyi gösteren uzun bir tortu kemeri ile çok modern insan benzeri bir şekle sahip” dedi.
“Paranthropus izlerinde bu uzun kemer yoktur ve daha düz bir yürüyüşe işaret eder. Ayrıca, Paranthropus izleri diğer parmaklardan biraz daha farklı ve daha hareketli olan büyük bir ayak parmağı gösterir. Bu iki yön de şempanzenin yürüyüş şekline daha çok benzer, ancak şempanze ve insan ayak izleri arasında açıkça farklı ve ara bir noktadadır,” dedi Roach.
Bu ayak izlerinden birkaç yüz bin yıl sonra Paranthropus boisei ortadan kaybolurken, Homo erectus gelişti.
Muhtemelen Homo sapiens’in doğrudan atası olan Homo erectus, Afrika dışına yayılan ilk insan türüydü.
‘Ziyaret etme riskine değer’
Fosil alanı, bir nehrin ağzına yakın, kaynak bakımından zengin bir göl kıyısındaydı.
Roach, “Su aygırları ve timsahlar gibi tehlikeli hayvanların varlığına rağmen bu manzaralarda sürekli olarak iki tür hominin görmemiz, bu ortamların atalarımız için ziyaret etmeye değecek kadar önemli olduğunu gösteriyor.” dedi.
