Nijerya ve Fransa arasındaki ilişkiler, Cumhurbaşkanı Bola Tinubu’nun kasım ayında Paris’e yaptığı ziyaretle güçlendi. Bu durum, bölgedeki diğer ülkelerin sömürgeci baskıcılarıyla bağlarını koparma eğilimine ters düştüğünü düşünenleri endişelendirdi.
Bir zamanlar Afrika’nın büyük bir bölümünde sömürgeci demir yumrukla egemen olan Fransa, kıtanın artık kendisine dikte edilmesine razı olmadığını öğreniyor.
Avrupa ülkelerinin Sahra Altı Afrika ile diplomatik ilişkileri, Senegal ve Çad gibi ülkelerin, Nijer, Mali ve Burkina Faso’nun eski sömürgecileriyle hiçbir ilgilerinin olmasını istememelerinin ardından kendi topraklarındaki Fransız üslerini kapatması veya askeri ilişkilerini kesmesiyle dibe vurdu.
“Çad bizim için, Fransa dışarı!” 6 Aralık’ta Çad’ın başkenti N’Djamena ve Abeche şehrinde yapılan yürüyüşte binlerce protestocu hep bir ağızdan bağırdı. Hükümet, bir önceki hafta Fransa ile olan savunma iş birliği anlaşmasını sonlandıracağını ve “tam egemenliğini” iddia edeceğini ve ulusal öncelikler doğrultusunda stratejik ortaklıklarını yeniden tanımlayacağını duyurdu.
Sahel’de Fransız karşıtı duyguların yarattığı dalgalanma sürerken, Fransa, Afrika’nın en kalabalık ülkesi olan Nijerya’nın sırtına binmeye çalışıyor. Bu durum, eski sömürgeciyle yeni bir ilişkinin kurulmasının risklerle dolu olduğunu düşünen vatandaşların ve gözlemcilerin büyük bir kesiminin şaşkınlığına yol açıyor.
Nijerya Devlet Başkanı Bola Tinubu, Batı Afrika bölgesel bloğu ECOWAS’ın şu anki başkanıdır ve gözlemciler, Fransa’nın Nijerya ile ilişkilerini güçlendirme hamlesinin, eski sömürgecinin bölgede bir miktar nüfuzunu sürdürme girişimi olduğunu söylüyor.
Kasım ayının son haftasında Fransa’ya üç günlük bir gezi yapan Cumhurbaşkanı Bola Ahmed Tinubu, Paris’te pohpohlandı. Fransız mevkidaşı Emmanuel Macron, bazılarına göre umutsuzluğun sınırında olan bir miktar sosyal medya diplomasisiyle devlet resepsiyonuna öncülük etti.
Macron, Bola Tinubu’nun o eyaletin valisi olduğu 2002 yılında Nijerya’nın Lagos kentindeki Fransız büyükelçiliğinde stajyer olarak çalışıyordu. Ancak Tinubu’ya gösterilen hoş geldin ve Fransa’da kaldığı süre boyunca imzalanan ikili anlaşmalar, yoldaşlığın sadece Lagos bağlantısının yeniden canlandırılmasından daha fazlası olduğunu gösteriyor.
Kıtadaki birçok kişi tarafından hâlâ fırsatçı bir saldırgan olarak görülen Fransa ile Nijerya’nın yeni kurduğu dostluk konusunda az da olsa bir öfke var.
Kano’daki Bayero Üniversitesi’nde siyaset bilimi araştırmacısı olan Dr. Aminu Hayatu’ya göre bu, Batı Afrika’nın güç merkezi için bir ip yürüyüşü.
“Fransa, Afrika’da yeniden sömürgeleştirmeye çalışırken zor bir durumla karşı karşıyadır; bu, modern bağlamda, gelişen küresel sistemden yararlanmak için giderek daha fazla yeniden strateji belirlemek anlamına gelir. Sadece Fransa değil; diğer bazı Batılı güçler de aynısını yapıyor,” diyor TRT Afrika’ya.
“Nijerya Fransız teknolojisine erişim sağlayabilir ancak Fransa’nın fırsatçılığının devreye girme tehlikesini de göz ardı edemeyiz” diyor.
Çok sayıda endişe
Başkan Tinubu’nun ziyareti sırasında imzalanan mutabakat zaptı, iki ülkenin “araştırma, eğitim ve bilgi ve beceri transferi için Fransız-Nijeryalı öğrencilerin değişimi konusunda iş birliği yapacağını” belirtiyor. Anlaşma ayrıca Nijerya’nın mineral kaynaklarının kullanımında iş birliğini de içeriyor.
Geçmişteki sömürgecilik işkencelerini ve Fransa’nın Afrika’nın bazı bölgelerindeki baskıcı sömürge sonrası nüfuzunu bilen Nijeryalılar, Avrupa gücüyle herhangi bir anlaşmaya temkinle yaklaşıyorlar.
Anlaşmanın açıklanmasının hemen ardından çok sayıda Nijeryalı, Fransa’nın bölgedeki diğer birçok ülkede yaptığı gibi ülkenin maden sektörünü de ele geçirme olasılığı karşısında öfke ve korkularını dile getirdi.
Nijerya hükümeti korkulan riskleri küçümsemeye çalışan bir açıklama yapmak zorunda kaldı . “Fransızlar Nijerya’nın mineral sektörünü ele geçirmiyor,” dedi Başkan Tinubu’nun Medya ve Kamu İletişimi Özel Danışmanı Sunday Dare açıklamada.
Ancak, Fransız sömürgeciliğinin ve sonrasındaki olumsuzlukların yaralarını hâlâ taşıyan Afrika ülkelerinden biri olan Nijer’le sınırı olan ülkenin kuzey kesiminde, özellikle de Nijerya’da belirgin bir tedirginlik var.
Sahel’in uyarıcı öyküsü
Mali, Burkina Faso ve Nijer vatandaşları arasında yaygın olan duygu, Fransa’nın bağımsızlıktan sonra bile varlığını sürdürmesinin, güvenlik sorunlarını hafifletmek yerine daha da artırdığı yönünde.
Nijerya’nın Fransa ile olan tarihi farklı olabilir, ancak mahallede onlarca yıldır yaşananların ağır yükü kamuoyunun zihninde ağır bir yüktür. Fransa ile bağlarını koparan ülkelerin aksine, Nijerya Fransa tarafından değil, Britanya tarafından sömürgeleştirilmiştir.
“Tüm ilişkilerin bir tarihi ve farklı parametreleri vardır. Bu ülkelerin (Mali, Burkina Faso ve Nijer) Fransa ile olan ilişkileri Nijerya’nınkinden oldukça farklıdır,” diyor Başkan Tinubu’nun kıdemli özel asistanı Abdulaziz Abdulaziz TRT Afrika’ya.
“Bu komşuların Fransa ile sorunları olması bizim de Fransa ile sorun yaşamamız için yeterli bir sebep değil. Bu işler böyle yürümüyor,” diye açıklıyor.
Bazı analistler, Nijerya’nın Fransa ile ilişkilerini olduğu gibi kabul etmemesi gerektiğini, bu ilişkinin ülke sınırlarının ötesine de yayılacağını söylüyor.
Dr. Hayatu, “Bölgedeki diğer ülkeler, Nijerya’nın Fransa’ya giderek yakınlaşmasını kendileri için bir tehdit olarak algılarsa, bu durum bölge içinde gerginliğin ve rekabetin artmasına yol açabilir” diyor.
Analistler ayrıca Fransa’nın Nijerya’ya bir miktar umut bağlamasına rağmen, artan Fransız karşıtı duygular ve bölgede artan Pan-Afrikanist hareketin, eski sömürgeci için zorlu bir arazi anlamına geldiğine inanıyor.
