Tüm Ruandalıların ortak bir iletişim aracı olan Ruanda dili vardır. Bu çok büyük bir varlık ama aynı zamanda paradoksal olarak korkunç bir engel.
Zamanın başlangıcından bu yana, Ruandalıların tüm nüfus tarafından paylaşılan tek bir ana dili vardı – Kinyarwanda. Bu, kısmen Ruanda’daki etnik köken kavramını sorgulayan nedenlerden biridir. Ruanda dili, üç Ruanda sosyal grubu olan Hutu, Tutsi ve Twa ile uyumlu bir kimlik göstergesidir.
Kaçınılmaz olarak, Ruandalılar bu nadir inciyi bir birleşme aracı haline getirmek için yararlanamadılar. Zaman zaman Ruanda-Ruanda gerilimini bile körükledi. Örneğin, 1978 okul reformunun dilsel bir ayrıcalığı olan bir eğitim dili statüsünden kaynaklanan gerilimleri hatırlayacağız. Bu ayrıcalık 2007’de (İngilizce lehine) gömüldü ve yabancı dillerin ustalığını yavaşlattığı için kınandı. Ben de 8 yıl boyunca ilkokulda tamamen Ruanda dilinde eğitim aldım. Ancak, aslında, bunun yabancı dillerin ustalığı üzerinde olumsuz bir etkisi olduğundan emin değilim.
Dil planlaması belirsizliğini koruyor
Benim düşünceme göre, uzmanların tartışması, yeni dil politikasını daha iyi uyarlamak için öğretim yöntemlerine daha fazla odaklanabilirdi. Konu, tartışmalarda geri dönüşsüzlüğe mahkum edilecek kadar çirkin bir şekilde siyasallaştırıldı. Sonuç olarak, eğitimde dil planlaması her düzeyde belirsiz ve spekülatif kalmaktadır.
Yabancı dillerin (İngilizce, Fransızca) Ruanda’daki günlük değişimlerde sözlü iletişimin rolünü oynamadığı geçerken belirtilmelidir. Bunlar yalnızca bazı resmi belgelerde bulunan idari dillerdir.
Ustaca güzel olan Ruanda dili, uzun zamandır çok iyi şairler, müzisyenler, iyi politikacılar, aktörler vb. ile doludur. Ne yazık ki ve bu madalyonun diğer yüzü, yabancı edebiyat ve Ruandaca konuşmayan okuyucu, Ruanda edebi yaratımlarının orijinal lezzetini neredeyse hiçbir zaman tadamayacak. Örnekler arasında Kagame Alexis’in “indyoheshabirayi” (patates tadı durdurucu) şiirleri, Semidogoro’nun Umwami si umuntu (Kral insan değildir), Gasimba François Xavier’in Isiha rusahuzi (kötü köstebek), Nyamulinda Augustin’in umunyamerwe (ete aç), Bahinyuza Innocent’in yazdığı “Icyanzu cy’Imana” (Tanrı’nın İhlali) adlı radyo oyunu veya bugün “youtube” web sitesi tarafından yayınlanan komik sahneler sayılabilir. çeşitli sosyal ağlar tarafından aktarılır. Ruanda komedisi bugün göründüğü kadar değer görmedi.
Sosyal ağlar tarafından tanıtılan bir tür
“Youtube” platformunun ortaya çıkması ve ardından para kazanma sayesinde, Ruandalılar o zamana kadar neredeyse bilinmeyen bir türü geliştirme fırsatını yakaladılar.
Komik sahneler, çok sayıda takipçiyi ve onların “beğenilerini” kapmak ve böylece para ve popülerlik kazanmak için gün boyu geçit töreni yapar. Her yaştan yetenek doğmaktan asla vazgeçmez ve seyirciyi tek başına veya gruplar halinde güldürür. Bunlar arasında Ndimbati, Killaman, Kanyombya, Nyambo, Bijiyobija, Nsabi gibi büyük isimlerden bahsedebiliriz.
Son ikisi, özellikle takipçi sayısıyla değil, teması ve komik olay örgüsünün inşasıyla dikkat çekiyor. İkincisi, “kıvrımlar ve dönüşler, kıvrımlar ve dönüşler ve komik yanlış anlamalar ile karmaşık bir hikayeye odaklanan” Fransız tiyatro türündeki entrika komedisini anımsatıyor. Komedi “Scapin’in hilesi” bunun mükemmel bir örneğidir.
Bu iki Ruandalı aktörün ve topluluğunun komik performansı, her şeyden yoksun, yiyecek ya da içecek almak için her şeyi yapmaya hazır, ancak tek başına yetersiz olan bir köyde neşeli bir gerilim üzerine kuruludur.
Aldatıcı Bijiyobija
Bijiyobija’nın Nsabi ve Bikokora’nın (iki annesiz çocuk) babası olduğu bir ailede bu alışılmadık aktörlerin tamamlayıcılığı, bazı çok yoksul Ruandalı hanelerin günlük yaşamını, kadınların daha da fazla varlığı olmadan yeniden boyayan müthiş bir gösteri sunuyor. İsimleri karikatürize edilmiş ve grotesk olan bu üçlü, ancak aile içinde ya da dışında hain yollarla hayatta kalır. Para ve yemek söz konusu olduğunda, herkes kendisi içindir.
Bikokora ailesinin en küçüğü açlıktan ölebilirken, diğer yandan babası ve ağabeyi çok fazla yedikleri için kendilerini tebrik ediyor. Rollerin somutlaşmasına bağlı olarak, Bijiyobija sınırsız aldatmacanın ustasıdır. Hakaret, günlük dilinde, muhatabına genellikle bir derecelendirme şeklinde fırlatılan bir bayağılıktır: “kabwerabwere, gakubwe n’umuruho, karindagire” (Dolaşmaya, kargaşaya ve hayal kırıklığına maruz kaldığınız). Daha sonra, bütün bir makaleyi hakaretlere ve bunların Ruanda’daki sosyal etkilerine ayırmak ilginç olacaktır.
Dogiteri Nsabi yüce bir aptaldır
Adı “dogiteri” (doktor), muhtemelen eşek tarlasında. Uzmanlık alanı, fırsatını bulduğunda bir çocuk gibi ağlamaktır. Onu her durumdan kurtaran, rakiplerini saçmalıkta hindiye dönüştüren dehasıdır. Aptal dünyadaki tüm gerçeği söyler, zaten alay edilmek için doğmuştur.
İki oyuncu ve grubu, komik cihazlardan, özellikle de jest komedisinden (yüz buruşturma, sopalarla darbeler, düşmeler, dans) ve kelimelerin komedisinden (küfür, tonlama, hakaret, şarkı söyleme vb.) nasıl yararlanacaklarını biliyorlar.
Sadece güldürmekle kalmayan bir tür
Herhangi bir sanatsal veya edebi yaratım gibi, komedi de toplumu boyar, halkın aynasıdır. İnsanları güldürerek, insan kusurlarını ve eksikliklerini kınıyor. Ruanda komedisi bir bütün olarak, her yerde mevcut olan bir tema olan dinlerin ikiyüzlülüğünü kınıyor.
Ayrıca, daha fazla dolandırıcılık ve çıkar çatışması kaynağı haline gelen mevcut düğün ve cenaze törenleri biçimini de kınıyor.
Ruanda komedisi, bazıları diğerlerinden daha az komik olan semboller taşır. Her şeye kadir olmanın sembolü olan kırbacın gücünü yücelten bir komedi. Kırbacın aşırı kullanımı ve bazı aktörlerin saygı duyulan otoriterliği zaman zaman izleyiciyi rahatsız ediyor.
