Mali’nin ngoni ve bambu flüt gibi geleneksel enstrümanları, modernleşme ve iletim eksikliği nedeniyle tehdit altında. Kaybolmaları, Mali kültürel kimliğinin önemli bir bölümünü silme riskiyle karşı karşıya kalır.
Tarih ve gelenekler bakımından zengin olan Mali kültürü, endişe verici bir fenomen tarafından tehdit ediliyor: atalarının müzik aletlerinin kademeli olarak ortadan kaybolması. Bunlar arasında üç telli ngoni ve bambu flüt sembolik bir yer kaplar. Peki bu araçlar gerçekten neyi sembolize ediyor ve gelecekleri bugün neden risk altında?
Ngoni: Batı Afrika geleneklerinin kalbinde atalardan bir gitar
Genellikle “geleneksel Batı Afrika gitarı” lakaplı ngoni, yüzyıllardır kullanılan bir ud enstrümanıdır. Sıkışan telleri ve deriyle kaplı masif ahşap ses tahtası ile bu enstrüman, Mali etnik gruplarının hikayelerini, destanlarını ve sözlü geleneklerini aktaran griotik müziğin ruhudur.
Gizli kardeşlik avcıları tarafından çalınan eski n’donso ngoni’den kamalen ngoni (“gençlik gitarı”) bu müzik sanatını demokratikleştirmeyi mümkün kıldı. Üretimi, ustalığı gibi, nesilden nesile aktarılan aile uygulamalarına dayanır. Ancak bugün, bu iletim teste tabi tutuldu.
Bambu flüt: sönmüş bir gelenek nefesi
Bir başka müzik mücevheri olan bambu flüt, uluslararası alanda daha az bilinmesine rağmen, geleneksel Mali müziğinin saflığını ve özgünlüğünü somutlaştırıyor. Birçok köyde şarkılara ve danslara eşlik eder, sesi ataların hikayelerini ve manevi ritüelleri çağrıştırır.
Ancak, ngoni gibi, flüt de acımasız bir rahatlama eksikliğinden muzdariptir. Flütçiler bugün kendilerini bir elin parmaklarıyla kontrol ediyor ve genellikle sadece aile içinde aktarılan bilgi birikimleri, modern müziğe olan görkemli cazibe karşısında kendini korumak için mücadele ediyor.
Bu enstrümanlar neden yok oluyor?
Bu endişe verici durumu üç ana faktör açıklıyor. Müzik okullarında öğretilen modern enstrümanların aksine, ngoni ve flüt gibi geleneksel enstrümanlar esas olarak aile öğrenimine bağlıdır. Modernleşme ve kırsal göçle birlikte birçok aile bu kültürel uygulamaları terk ediyor.
Ayrıca, hiçbir okul veya akademik program bu araçların öğrenilmesine değer vermez. Mali müzik okulları, yerel kültürel hazineleri gölgede bırakarak daha çok Batı enstrümanlarına odaklanır.
Son olarak, gitarların, piyanoların ve diğer Batı enstrümanlarının artan popülaritesi, geleneksel enstrümanları genellikle genç nesiller tarafından “eski moda” olarak algılanan arka plana indirger.
Bu müzik mirasını kurtarmak için girişimler
Bu kültürel acil durum karşısında, bu eşsiz enstrümanları korumak için bazı sesler yükseliyor. Tanınmış bir Mali griot olan Pédro Kouyaté gibi müzisyenler, iletimleri ve geliştirmeleri için aktif olarak kampanya yürütüyorlar. Örneğin, daha erişilebilir olan Kamalen ngoni, şimdi Bamako’daki konserler ve atölyeler sırasında çalınıyor ve gençlerin bu müzikal geleneğe olan ilgisini canlandırıyor.
Ayrıca, yerel projeler bu araçları eğitim programlarına entegre etmek ve çocukları kültürel ve tarihsel önemlerinin farkında hale getirmek istiyor. Geleneksel festivaller, hala mütevazı olsalar da, bu müzikal hazinelere görünürlük ve prestij kazandırmada da çok önemli bir rol oynamaktadır.
Gelecek nesiller için korunacak bir miras
Üç telli ngoni ve bambu flüt basit müzik aletleri değildir: kolektif bir hafızanın ve benzersiz bir kültürel kimliğin koruyucularıdır. Kaybolmaları Mali ve bir bütün olarak insanlık için paha biçilmez bir kayıp olacaktır.
Nesli tükenmekte olan bu gelenekleri hayata döndürmek için yetkililerin, eğitimcilerin ve sanatçıların bir araya gelmesi için acil bir ihtiyaç var. Çünkü bu enstrümanlar daha sonra sönerse, onlarla birlikte bayılacak olan Mali ruhunun bir parçasıdır.
