Kuzey Nijerya’da kültürel olarak köklü olan, günlük yaşamın bir parçası haline gelmiş renkli ve zarif işlemeli başlıklar takma geleneği, bu başlıkların temizlenmesi ve şekillendirilmesi üzerine gelişen canlı bir sektöre ilham vermiştir.
Başlıklar, eski dönemlerden bu yana giyim kültürünün vazgeçilmez bir parçası olmuş, hatta eski Mısır ve Mezopotamya medeniyetlerine kadar uzandığına dair kanıtlar bulunmuştur.
İlk başta doğa koşullarına karşı koruma amacı taşıyan sade başlıklar, yüzyıllar içinde Orta Çağ’daki yapılandırılmış modellerde görüldüğü gibi sosyal statü ve meslek sembolüne evrilmiştir.
Kuzey Nijerya’da özellikle Kanuri halkı tarafından kullanılan geleneksel başlıklar, derin kültürel ve tarihi bağlara sahiptir.
Ağırlıklı olarak Borno ve Yobe eyaletlerinde yaşayan Kanuriler, makine üretimi tekstillerin gelişinden çok önce el işçiliğiyle işlemeli başlıklar üretmektedir.
Bu çok renkli başlıkları giyme geleneği nasıl zamana direndiyse, onları mükemmel bir şekle getirmek için yapılan nişastalama ve ütüleme pratiği de öylece sürmüştür.
Aslında, bu geleneksel uygulama Kube, Zanna Bukar ve Damanga gibi farklı isimlerle anılan zarif tasarımlı başlıkların bakımını üstlenen bir iş sektörünü de doğurmuştur.
Gelişen ticaret
Kano Eyaleti’nin Tarauni bölgesinde yaşayan Musa Kasimu, on yılı aşkın süredir profesyonel bir “kep yıkayıcı” olarak hayatını kazanıyor.
“Başlık temizliği yapan bir kuru temizlemeye, orada çalışan tanıdıklarımı görmek için sıkça giderdim. Onlar da bana bu işi öğrenmemi tavsiye etti, böylece yolculuğum başladı,” diyor.
Bu bölgelerde geleneksel başlıklar günlük giyimin bir parçası olduğundan, düzenli yıkama ve bakım gerekiyor. Özellikle özel günler için ayrılan daha narin başlıklar, özel bir özen ve dikkat gerektiriyor.
Deneyimli kep yıkayıcılar büyük talep görüyor. Musa, başlık sahibinin maddi durumuna ve başlık türüne bağlı olarak bir yıkama için 200 ile 500 naira (0,12-0,18 ABD Doları) arasında ücret talep ediyor.
“Patronum Malam Aminu Gedigedi, başlıkların görünümünü ve hissini koruyacak şekilde nasıl yıkanacağını bana öğretti. Nişastalama işleminin hassas olması gerekiyor ki başlık parlaklığını ve şeklini koruyabilsin,” diyor.
Abuja gibi büyük şehirlerde kep yıkayıcıları bir başlık için 500 naira ve daha fazla ücret alabiliyor. “Bol iş alırsanız, haftada 30.000 naira (18 ABD Doları) kadar kazanabilirsiniz,” diyor Musa.
Toplumsal katalizör
Musa’nın bu işte en çok sevdiği şey, farklı geçmişlere sahip insanlarla tanışma fırsatıdır. Gelir sağlama potansiyelinin ötesinde, bu sosyal etkileşim ona keyif veriyor.
“Zengin ya da fakir, kültürümüze kök salmış başlık giyme alışkanlığı, geleneğin her şeyin önünde olduğunu gösteriyor,” diyor.
Başlık yıkama işinin komik tarafı ise, birçok kişinin başlıklarını temizleme dükkanlarından almak için sık sık hatırlatılmaları gerektiğidir.
Musa, “Beş ila altı yıldır elimde olan başlıklarım var. Saymadım ama 100 parçaya kadar çıkmış olabilir,” diyor.
“Bazen insanlarla karşılaştığınızda, uzun zaman önce başlıklarını yıkatıp nişastaladığınızı hatırlayanlar oluyor. Ayrıca, bazı sahipler taşınmış, ölmüş ya da koleksiyonlarından bir iki başlık kaybolmuşsa umursamıyorlar.”
Bir sonraki sefere Kuzey Nijerya’da ya da Doğu ve Batı Afrika’nın bazı bölgelerinde renkli işlemeli bir başlık görebildiğinizde, bir yıkayıcının onu temizleyip nişastalayıp ütülediğini aklınızda bulundurun.
