Araştırmacı Rich Mashimbye, “Netumbo Nandi-Ndaitwah’ın Namibya’daki en yüksek makama yükselişi, toplumsal cinsiyet stereotiplerinin aşınmasına katkıda bulunabilir” diyor.
Namibyalılar, uzmanların 1990’daki bağımsızlıktan bu yana en çekişmeli seçim olacağına inandıkları bir yarışta, Çarşamba günü yeni cumhurbaşkanını ve Ulusal Meclis üyelerini seçmek için sandık başına gidecek.
34 yıldır iktidarda olan Güney Batı Afrika Halk Örgütü’nün (SWAPO) cumhurbaşkanı adayı, 72 yaşındaki mevcut başkan yardımcısı Netumbo Nandi-Ndaitwah.
Nüfusu 3 milyon olan ülkede 1,4 milyon kayıtlı seçmen bulunuyor.
Cumhurbaşkanlığı makamı ve Ulusal Meclis sandalyeleri için 15 siyasi parti yarışıyor.
Nandi-Ndaitwah ülkenin ilk kadın cumhurbaşkanı olacak mı?
Nandi-Ndaitwah çarşamba günkü seçimi kazanırsa ülkenin ilk kadın cumhurbaşkanı olarak tarihe geçecek.
Johannesburg Üniversitesi Pan-Afrikan Düşünce ve Konuşma Enstitüsü’nde (IPATC) araştırmacı olan Rich Mashimbye, Anadolu Ajansı’na yaptığı açıklamada, “Namibya’nın başkan yardımcısı Netumbo Nandi-Ndaitwah’ın ülkenin ilk kadın cumhurbaşkanı olma ihtimali, sömürge ve apartheid rejiminin çöküşünden bu yana erkeklerin iktidar kademelerinde egemen olduğu Güney Afrika Kalkınma Topluluğu’nda (16 ülkeden oluşan bölgesel blok) siyasi kültürde önemli bir değişimin katalizörü olabilir.” dedi.
Mashimbye, Namibya’nın 1990 yılında Güney Afrika’dan bağımsızlığını kazanmasından bu yana SWAPO’nun başkanlık için her zaman erkek adaylar çıkardığını söyledi.
SWAPO saflarında Nandi-Ndaitwah’ın yükselişinin, partinin seçimleri kazanması halinde ülkenin cumhurbaşkanı olma noktasına gelmesinin, bağımsızlıktan bu yana erkek politikacıların baskın olduğu Namibya’daki siyasi kültürde bir değişime katkıda bulunabileceğini söyledi.
“Gerçekten de kadınlar sömürge sonrası Afrika’da siyasetin marjinlerinde yer aldılar, çünkü birçok Afrika toplumu ataerkildir ve kadınların yeri ev olarak kabul edilir. Bu nedenle, Nandi-Ndaitwah’ın Namibya’daki en yüksek makama yükselmesi, liderlik sorumluluğunu hatalı bir şekilde erkeklere ve yalnızca erkeklere yükleyen toplumsal cinsiyet kalıplarının aşınmasına katkıda bulunabilir,” dedi Mashimbye.
Cape Town Üniversitesi Afrika Demokrasi, Vatandaşlık ve Kamu Politikası Enstitüsü’nde araştırma görevlisi olan Sikanyiso Masuku, Nandi-Ndaitwah’ın seçimleri kazanmasının çok ilerici olacağını ve muhtemelen bölgedeki diğer siyasi partilerin, kadın bir seçim adayının ne kadar rekabetçi olacağını ve geleneksel olarak erkeklerden oluşan siyasi rakipler listesine karşı nasıl bir performans göstereceğini ölçmek için kullanacakları yeni bir örnek olacağını söyledi.
Masuku, Anadolu Ajansı’na Güney Afrika bölgesinde çok az kadının başkanlık makamını elinde tuttuğunu söyledi. Bunu yaptıkları yerde halk oylamasıyla değil, anayasal bir halefiyet maddesiyle yaptıklarını söyledi ve 2021’de başkan yardımcısı olan ve Başkan John Magufuli’nin ölümünden sonra başkan olan Tanzanya’nın şu anki başkanı Samia Suluhu Hassan örneğini verdi.
Bir diğer örnek ise 2012 yılında Devlet Başkanı Bingu wa Mutharika’nın ani ölümünün ardından seçilemeden görevi devralan Malavi’de Joyce Banda oldu.
Ana yarışmacılar
Nandi-Ndaitwah’ın başlıca rakipleri arasında, 2019 seçimlerinde oyların %29,4’ünü almayı başaran Bağımsız Değişim İçin Vatanseverler partisinden Panduleni Itula yer alıyor. Burada, 2014’teki ilk döneminde aldığı %87’lik oy oranına kıyasla oyların %56,3’ünü alan Cumhurbaşkanı Hage Geingob’a karşı yarışmıştı.
82 yaşındaki Geingob, kanser tedavisi göreceğinin açıklanmasından birkaç hafta sonra Şubat ayında hayatını kaybetti.
Diğer adaylar arasında parlamentodaki en büyük muhalefet partisi olan Halk Demokratik Hareketi’nin (PDM) lideri McHenry Venaani, Topraksız Halk Hareketi partisinden Bernadus Swartbooi ve Olumlu Yeniden Konumlandırma partisinden doçent Job Amupanda da yer alıyor.
Diğer Afrika ülkelerinde olduğu gibi, 27 Kasım’da seçmen tercihlerini etkileyecek çok sayıda konunun olması bekleniyor. Bunlar arasında işsizlik, yoksulluk, ekonomik büyümenin yavaşlaması ve eşitsizlik yer alıyor.
Afrika’da kurtuluş partisi dönemi sona eriyor
Güney Afrika’daki kurtuluş partileri, parlamentoda çoğunluğu elinde bulunduran ve ülkeyi 30 yıl boyunca koalisyon olmadan yöneten Güney Afrika’nın Afrika Ulusal Kongresi (ANC) partisi de dahil olmak üzere, Mayıs ayındaki seçimlerde çoğunluğunu kaybetti ve birden fazla siyasi partiden oluşan Ulusal Birlik Hükümeti’ni kurmak zorunda kaldı.
Elmas zengini Güney Afrika ülkesini 1966’daki bağımsızlığından bu yana yöneten Botsvana Demokratik Partisi (BDP) de 30 Ekim’deki seçimleri kaybetti.
“Kurtuluş partisi dönemi sona eriyor. Bu, bu tür partilerin çoğunun dayandığı tarihi hafızanın giderek gençleşen seçmen kitlesine daha az çekici gelmesiyle gerçekleşiyor,” dedi Masuku.
Mashimbye, “kurtuluş mücadelesi hafızası geriledikçe ve sömürge-apartheid döneminden sonra doğan gençler giderek daha fazla siyasi olarak aktif hale geldikçe, en azından oy kullanma hakkına sahip olma biçiminde, kurtuluş partilerinin baskı döneminde gösterdiği kahramanca sıkıntıları anmak, kıtadaki çoğu kurtuluş partisi için daha az etkili bir seçim kampanyası stratejisi haline geldi” dedi.
Mevcut seçmenin odak noktasının daha çok yönetim, ekonomik büyüme, suç ve toplumsal ilerleme gibi güncel meseleler üzerinde olduğunu ve kurtuluş mücadelesi geçmişine dayanarak siyasi partilere oy vermekle daha az ilgilendiklerini söyledi.
