Derin bir siyasi kriz ve büyümenin %2’ye düşmesine yol açan ağır ekonomik yaptırımların damgasını vurduğu bir 2023 yılının ardından, Dünya Bankası Nijer ekonomisinin toparlanacağını ve 2024’te %5,7’lik bir büyüme tahminiyle esas olarak petrol ihracatının etkisiyle toparlanacağını tahmin ediyor. 30 Eylül 2024 tarihinde yayınlanan Dünya Bankası raporuna göre Bretton Woods kurumu, Nijer’deki ekonomik durumu ve yoksulluğu analiz ederken önümüzdeki üç yıl için tahminler sunuyor. Nijer ekonomisinin toparlanmasının kırılgan olmaya devam ettiğini ve güvenlik ve iklim koşulları gibi belirleyici faktörlere bağlı olduğunu vurguluyor. Endüstriler ve hizmetler de dahil olmak üzere petrol dışı sektörler, geçen yılki kayıplardan kurtulmak için hala mücadele ediyor.
Yaptırımlar karşısında dayanıklılık
26 Temmuz 2023 darbesinden kaynaklanan siyasi kriz, Nijer’i uluslararası finansmanın dondurulması, özel yatırımların düşmesi ve bankacılık sektöründeki büyük zorlukların damgasını vurduğu bir resesyona sürükledi. Bu olay, ECOWAS ve UEMOA’nın ekonomik ve finansal yaptırımlarına yol açtı ve bu da ekonomik faaliyeti ve dış finansmanı keskin bir şekilde azalttı. Dünya Bankası raporu, bu yaptırımların ödenmemiş dış finansman açısından GSYİH’nın yaklaşık %7,5’ini dondurduğunu ve GSYİH büyümesinin %2’ye düşmesine neden olduğunu ve bu oranın %6,9’luk ilk tahminin oldukça altında olduğunu tahmin ediyor. Kişi başına büyüme yüzde 1,7 oranında daraldı ve Nijeryalıların ekonomik sıkıntısını daha da kötüleştirdi. Bu zorluklara rağmen Nijer hükümeti, memur maaşlarının ödenmesi ve Nijerya’nın elektrik ithalatının kesintiye uğramasından kaynaklanan enerji krizinin yönetilmesi gibi bazı temel işlevlerin istikrarını korumayı başardı. Gerçekten de, yetkililerin proaktif müdahalesi ve Nijer ekonomisinin yerel petrol üretimi ve kayıt dışı ticaretin daha az etkilenmesi de dahil olmak üzere belirli özellikleri sayesinde, ülke daha derin bir durgunluktan kaçındı.
Dünya Bankası Nijer Ülke Müdürü Han Fraeters, “Ağır yaptırımlara rağmen, Nijer ekonomisi, yetkililerin proaktif önlemleri sayesinde kayda değer bir direnç gösterdi” dedi.
Eğitime büyük yatırımlar yapılmadan petrolün büyümesi yeterli olmayacaktır
Şubat 2024’te yaptırımların kaldırılmasıyla birlikte Dünya Bankası, bu yıl için %5,7 (kişi başına %1,8) olarak tahmin edilen büyümede, esas olarak büyük petrol ihracatının etkisiyle bir toparlanma öngörüyor. Büyüme tahminleri 2025-2026 için ortalama %6,5’e ulaşabilir. Bununla birlikte, 2023’te özellikle sert bir şekilde etkilenen petrol dışı sektörlerin, bölgesel belirsizlik ve iklimsel tehlikeler nedeniyle zayıflayarak daha yavaş bir toparlanma yaşaması muhtemeldir.
Dünya Bankası raporu, kapsayıcı büyümenin sağlanmasında eğitimin önemini de vurguluyor. Aşırı yoksulluk oranının 2026 yılına kadar %42,5 olacağı tahmin edilen Nijer, kalkınmasını pekiştirmek için insan sermayesine yatırım yapmalıdır. Nitekim, 7 ila 16 yaş arasındaki çocukların yarısından fazlası okula gitmiyor. Okul altyapısı yetersizdir, ilk ve orta sınıfların yaklaşık %36’sı “saman kulübeler”, geçici ve güvencesiz yapılar olarak sınıflandırılmaktadır. Buna ek olarak, 2045’te yeni öğrencilerin zirveye ulaşması beklenen demografik baskılar, önümüzdeki otuz yıl boyunca her yıl 2.500 ilkokul ve 1.037 ortaokul sınıfının inşasını gerektirecektir. Bu krize yanıt vermek için hükümet “Sıfır saman kulübe sınıfları” programını başlattı ve öğretmen eğitimini güçlendirirken sözleşmeli öğretmenleri kamu hizmetine entegre etmeyi planlıyor. Ancak bu çabalar yeterli olmayacaktır. Kaliteli eğitime erişimi iyileştirmek için daha kapsamlı bir program, mevcut harcamalara ek olarak her yıl GSYİH’nın yaklaşık yüzde 1,2’si kadar yatırım gerektirecektir.
Eğitime yatırım yapılmaması, ülkenin geleceği için feci sonuçlar doğurabilir. Bölgedeki karşılaştırılabilir tahminler, okula gitmeyen çocukların fırsat maliyetinin Mali’de GSYİH’nın yüzde 5,4’ü ile yüzde 18,2’si arasında ve Fildişi Sahili’nde yüzde 14,1’e kadar çıkabileceğini gösteriyor. Nijer’de bu eğitim açığı sadece ekonomik kalkınmayı değil, aynı zamanda eğitime veya iş fırsatlarına erişimi olmayan genç bir nüfusla uzun vadeli güvenlik istikrarını da tehdit ediyor.
Petrol ihracatı: büyümenin itici gücü, oynaklık kaynağı
Ulusötesi boru hattının devreye alınmasıyla birlikte 2024 yılında petrol ihracatında beklenen artışın, devlet gelirlerini önemli ölçüde artırması bekleniyor. Bununla birlikte, Dünya Bankası’nın kıdemli bir ekonomisti olan Mahama Samir Bandaogo, petrole olan bu bağımlılığın Nijer ekonomisini uluslararası fiyat oynaklığına daha fazla maruz bırakabileceği konusunda uyarıyor. “Nijer’in gelir kaynaklarını çeşitlendirmek ve sürdürülebilir büyümeyi sağlamak için başta eğitim olmak üzere diğer üretken sektörlere yatırım yapması çok önemlidir” dedi.
Nijer’in petrol rezervleri 2030’ların ortalarından itibaren azalmaya başlayabilirken, Dünya Bankası şimdiden yerel gelir seferberliğini güçlendirirken, özellikle eğitim alanında kamu harcamalarının verimliliğinin artırılmasını tavsiye ediyor.
Sonuç olarak, Nijer ekonomik toparlanma yolunda gibi görünse de, geleceği petrol kaynaklarının titiz yönetimine ve eğitim ve insan sermayesine yönelik hedefli yatırımlara bağlıdır. Dünya Bankası notu, kapsayıcı ve sürdürülebilir büyümeyi sağlamak için eğitimin kilit bir kaldıraç olarak önemini vurgulamaktadır. Petrol üretiminin yönlendirdiği kısa vadeli görünüm cesaret verici olsa da, Nijer’in asıl zorluğu, ekonomik ilerlemesini pekiştirmek ve nüfusuna umut verici bir gelecek sunmak için insan sermayesine sürdürülebilir bir şekilde yatırım yapma yeteneğinde yatmaktadır.
