DAKAR, Kasım ayının sonunda, sırasıyla Çad ve Senegal, topraklarındaki Fransız askeri varlığına son verilmesi çağrısında bulundu. Fransız birliklerinin geri çekilmesi şu anda Çad’da devam ediyor ve bu da Paris için Sahel’de önemli bir demirleme noktasının kaybına işaret ediyor. Fransa on yıldan fazla bir süredir Sahel bölgesinde faaliyet gösterdiğine göre, bölgenin çoğu neden ona sırtını dönüyor?
FRANSIZ ASKERİ VARLIĞI GENİŞ TARTIŞMADA
Çad Dışişleri Bakanı Abderaman Kulamallah, ülkesi ile Fransa arasında imzalanan güvenlik ve savunma işbirliği anlaşmasının sona erdiğini ve Fransız askerlerinin belirli bir süre içinde ülkeden ayrılmasını öngördüğünü duyurdu.
Aynı gün Senegal Cumhurbaşkanı Bassirou Diomaye Faye de aynı temennide bulundu. AFP ile yaptığı röportajda, “Egemenlik, egemen bir ülkede askeri üslerin varlığını barındırmıyor” dedi.
20 Aralık’ta Fransız ordusu, 120 Fransız askerinden oluşan ilk birliğin, Paris tarafından çoğunlukla çöl olan bu ülkede konuşlandırılan Mirage 2000 savaşçılarının ayrılmasından on gün sonra Çad’dan ayrıldığını duyurdu.
Bu Afrika ülkeleri neden Fransa’ya sırtlarını dönüyorlar? Bazı Afrikalı uzmanlara göre, Fransız askeri varlığına rağmen artan verimsizlikten duyulan memnuniyetsizlik bunun önemli bir nedenidir.
2014 yılında Fransa, Sahel bölgesinde “Barkhane” askeri terörle mücadele operasyonunu başlattı ve Burkina Faso, Çad, Mali, Moritanya ve Nijer’de binlerce asker konuşlandırdı. Bu operasyon, 2022 yılında Fransız askeri yardımlarının bölgeye barış ve istikrar getirememesi üzerine sona ermiştir.
Mali, Burkina Faso ve Nijer’de 2020, 2022 ve 2023 yıllarında peş peşe askeri darbeler yaşandı. Bu üç ülkenin geçiş hükümetleri, Fransız birliklerinin geri çekilmesini talep etmiş ve Fransa, 2022 ile Aralık 2023 arasında silahlı kuvvetlerini bu üç ülkeden tamamen çekme operasyonu gerçekleştirmiştir.
“Teröristler, Fransız birliklerinin bulunduğu bölgelerde sivillere saldırmaya devam ediyor. Varlıklarının amacı nedir? İşe yaramaz!” dedi Kamerunlu bir akademisyen ve sivil toplum aktivisti olan Michael Ndimancho.
Buna ek olarak, Fransız varlığının amacı da yerel halk tarafından sorgulanmıştır. Nijeryalı köşe yazarı Abdoulaye Sissoko’ya göre, Fransız politikasının amacı “silahlı gruplarla savaşmaya yardımcı olmak değil, kontrolü sürdürmek ve diğer ülkelerin bölgesinde artan etkiye karşı koymak”.
SAHEL GAL PARTİSİ KAZAN-KAZAN
İŞBİRLİĞİ ARAYIŞINDA Afrikalı gözlemciler, Fransız birliklerinin geri çekilmesine yönelik taleplerin, gerçek bağımsızlık ve karşılıklı yarar sağlayan işbirliği özlemlerini yansıttığını söylüyor.
Sahel’deki Mali merkezli Timbuktu Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin genel müdürü El Hadj Djitteye, Fransa ve diğer Batılı ülkelerin güvenlik ve ekonomik kalkınma konusunda Afrika ülkeleriyle karşılıklı yarar sağlayan işbirliği kurmadığını söyledi. Bu fikri güçlendiriyorAfrika’daki varlıklarının “yabancı güçlerin çıkarlarının Afrikalılarınkinden önce geldiği bir sömürge modelini” sürdürdüğü yaygın olarak paylaşılıyor.
Buea Üniversitesi’nde siyaset bilimi profesörü olan James Arrey Abangma, kıtanın ihtiyaç duyduğu şeyin Avrupa birlikleri değil, karşılıklı yarar sağlayan işbirliği olduğunu belirtti. “Afrika uyanıyor ve bir zamanlar onu sömürgeleştiren ve bu kıtayı ezmeye devam edebileceklerini düşünen ülkelerin politikalarını yeniden değerlendirmeleri gerekiyor.”
Bununla birlikte, basında çıkan gözlemlere göre, Sahel’de yaşanan aksiliklerin ardından Fransa, çeşitli yollarla kıta üzerindeki etkisini sürdürmeye ve hatta güçlendirmeye çalışıyor.
Fransız dergisi Le Point’e göre, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Afrika’daki özel temsilcisi Jean-Marie Bockel, 25 Kasım’da Elysée Sarayı’na, Afrika’daki Fransız askeri sisteminin yeniden yapılandırılmasını öneren ve “yenilenmiş” ve “birlikte inşa edilmiş” bir ortaklığı savunan bir rapor sundu.
Senegal İleri Savunma ve Güvenlik Araştırmaları Merkezi’nde araştırmacı olan Ousmane Baldé, Fransa’nın Afrika’daki askeri hegemonya politikasının yerini eşitlik ve egemenliğe dayalı ekonomik diplomasinin alacağını ve gelecekteki Fransız-Afrika ilişkilerinin ekonomik işbirliğine daha fazla odaklanacağını öngördü.
